Menu
FIGUURSNOEI
Figuursnoei, waarmee levende 'tuinsculpturen' worden gemaakt, was al bij de Romeinen populair. Deze kunstvorm, van oudsher gebruikt voor sterk en architectonische en geometrische figuren in formele tuinen, werd later ook toegepast voor het knippen van figuren als vogels, dieren en ongewone, zelfs fantastische vormen als enorme schaakstukken en treinen. De diverse stijlen van figuursnoei zijn te gebruiken voor het bereiden van allerlei effecten. Fantasievormen drukken een persoonlijke stijl uit en geven de tuin een humoristische of bizar tintje. Geometrische vormen als kegels, obelisken en zuilen verlenen een ontwerp een sterk, structureel accent. Deze vorm van figuursnoei komt zowel van pas in formele tuinen, bijvoorbeeld om een zichtlijn te omlijsten of een laan te flankeren, als in informele tuinen, bij wijze van contrasterende achtergrond voor een minder gestructureerde beplanting. De bovenkant van een haag is ook voor figuursnoei te gebruiken; je kunt er vogels, bollen of kubussen in knippen. Figuursnoei leent zich ook voor potten; gebruik een enkele plant in pot als middelpunt, een stel om een doorgang te flankeren of meerdere als omlijsting van een pad. Er zijn diverse planten die zich voor figuursnoei lenen, waaronder traditionele groenblijvers als Buxus, Laurus en Taxus, maar ook minder geschikte als Osmanthus, Berberis en Phullyrea. Simpele, weinig duurzame vormen maak je met Artemisia abrotanum of Santolina chamaecyparissus. De ongeduldige tuinier ziet bijna direct resultaat door klimplanten als Hedera langs draadvormen te leiden.
VORMEN & EFFECTEN VAN FIGUURSNOEI
Basismodel
Simpele geometrische vormen als kegels, obelisken en piramiden geven de kleinste tuinen en binnenplaatsen een formele elegantie. Ze zijn eenvoudig en snel te maken, er zijn geen ingewikkelde leitechnieken voor nodig, en ze zijn doorgaans te maken door jonge planten in vorm te knippen. Met kleinbladige planten als Buxus en coniferen krijg je een dicht oppervlak en een strakke belijning. Poedelmodel Complexere symmetrische vormen, zoals de traditionele gelaagde 'taartschaal' of 'poedel' zijn eveneens relatief simpel te maken als je een vaste hand en een scherp oog hebt. De gemakkelijkste manier is het 'uithouwen' van de lagen in een bossig jong heestertje. Een stuk touw van een bepaalde lengte, bevestigd aan de stam, dient als passer en zorgt dat de omtrek van elke laag gelijk is. |
Spiraal
Het maken van een spiraal gebeurt in twee stappen en duurt een paar jaar. Leid de struik eerst langs een verticale stok omhoog en knip het in de vorm van een cilinder. Begin in het derde jaar met de snoeischaar en een draadspiraal als richtlijn de vorm van onderaf op te bouwen. Draad en stokken haal je weg wanneer de spiraal zijn definitieve hoogte heeft bereikt. Stameffect Er zijn prachtige effecten te creëren met een combinatie van simpele snoei- en leitechnieken. Deze heester is als stamvorm opgekweekt, maar zijn jonge, buigzame harttak werd eerst om een stevige stok gewonden, zodat hij een spiraalvorm kreeg. Daarna is de formele ronde kroon gemaakt. Deze wordt compact gehouden door regelmatig bij te knippen met de snoeischaar. |
Bijzondere Beesten
De jachthond is een van de ongewone ontwerpen die met figuursnoei technieken zijn te maken. Het is gecreëerd rond een permanent raamwerk van kippengaas en ijzeren spijlen, aan de voet van de haag in de grond verankerd. Dat is bedoeld als stevige steun en als knipmodel. Aan de bovenkant van de haag wordt een bosje sterke scheuten ongesnoeid gelaten. Deze scheuten worden terwijl ze nog buigzaam zijn langs het raamwerk geleid en aangebonden, en gestimuleerd het gaas te bedekken, zodat op den duur de hele vorm aan het oog onttrokken zal zijn. Dit figuur knip je met de heggenschaar en de snoeischaar. |
VORMEN KNIPPEN
Planten die je voor figuursnoei gebruikt, moeten een dichte groeiwijze hebben met soepele takken en goed reageren op snoei. Is een dicht, gesloten oppervlak met een strakke belijning gewenst, dan moeten ze bovendien klein blad hebben. Ga beslist na of de gekozen soort geschikt is voor jou grondsoort en volkomen winterhard is in jouw klimaat. Nauwkeurig geknipte vormen en gesloten oppervlakken zijn snel bedorven door kale plekken als gevolg van bevriezing en windschade of een verkeerde grondsoort.
Leiden & Vormen
Figuursnoei vereist nauwkeurig knippen met technieken die iets verschillen van die voor het knippen van een haag. Het is belangrijk dat het gereedschap altijd vlijmscherp is. Voor complexe vormen is een combinatie nodig van knippen en leiden en aanbinden, liefst met geteerd zacht touw dat op den duur weg rot. Neem de tijd voor het knippen en vorm geven, vooral in de vormingsfasen, en doe geregeld een stapje achteruit om je werk te controleren. Knip niet te veel weg op één plaats, want dat kan de symmetrie een seizoen lang bederven, of tot er nieuwe scheuten zijn gegroeid. Werk van boven naar beneden en van binnen naar buiten, en ga van de ene zijkant naar de andere, zodat even-wicht en symmetrie gehandhaafd blijven.
Planten die je voor figuursnoei gebruikt, moeten een dichte groeiwijze hebben met soepele takken en goed reageren op snoei. Is een dicht, gesloten oppervlak met een strakke belijning gewenst, dan moeten ze bovendien klein blad hebben. Ga beslist na of de gekozen soort geschikt is voor jou grondsoort en volkomen winterhard is in jouw klimaat. Nauwkeurig geknipte vormen en gesloten oppervlakken zijn snel bedorven door kale plekken als gevolg van bevriezing en windschade of een verkeerde grondsoort.
Leiden & Vormen
Figuursnoei vereist nauwkeurig knippen met technieken die iets verschillen van die voor het knippen van een haag. Het is belangrijk dat het gereedschap altijd vlijmscherp is. Voor complexe vormen is een combinatie nodig van knippen en leiden en aanbinden, liefst met geteerd zacht touw dat op den duur weg rot. Neem de tijd voor het knippen en vorm geven, vooral in de vormingsfasen, en doe geregeld een stapje achteruit om je werk te controleren. Knip niet te veel weg op één plaats, want dat kan de symmetrie een seizoen lang bederven, of tot er nieuwe scheuten zijn gegroeid. Werk van boven naar beneden en van binnen naar buiten, en ga van de ene zijkant naar de andere, zodat even-wicht en symmetrie gehandhaafd blijven.
Ronde figuren zijn het eenvoudigst te maken en te onderhouden dan scherp omlijnde, geometrische figuren, ze worden meestal uit de losse hand geknipt. Voor een bol knip je eerst de bovenkant van de plant bij en daarna maak je aan beide kanten een geul naar beneden. Knip dan haaks ( onder een hoek van 90 graden ) op de eerste geul een tweede, zodat er vier aparte kwarten ontstaan om te knippen. Knip ronde oppervlakken liever met de punten van de schaar dan met de bladen. Geometrische figuursnoei moet symmetrisch zijn, vlakke, gelijkmatige oppervlakken hebben een strakke, schuine of vierkante randen. Een dergelijke perfectie is moeilijker te bereiken en in stand te houden dan ronde vormen. Zelfs als je gebruik moet maken van waterpas, rechte latten, richtlijnen en een loodlijn voor verticale oppervlakken om precisie te garanderen. Het knippen, waarbij de platte rand van de bladen van de schaar evenwijdig ligt aan het te knippen oppervlak, moet accuraat zijn om een scherp afgebakende vorm in stand te houden. Het herstellen van een foutje betekent soms dat je het hele oppervlak opnieuw moet knippen. Gebruik de punten van de heggenschaar, een snoeischaar of een speciale trimschaar om ingewikkelde hoekjes vorm te geven.
|
ONREGELMATIGE FIGUREN MAKEN
Het knippen van complexe ontwerpen wordt alleen beperkt door het geduld en de fantasie van de tuinier. Voor ingewikkelde vormen is een combinatie nodig van knippen en intensief leiden, soms kost dit enige jaren. Maar het is bijzonder dankbaar om de definitieve figuur geleidelijk te zien groeien en vorm krijgen. Grillige figuren hebben een stevig raamwerk nodig dat dienst doet als richtlijn om te leiden en aan te binden, als mal voor het knippen en als steun voor het voltooide figuur. Neem sterk materiaal als ijzeren spijlen of zwaar verzinkt ijzerdraad om een 'skelet' te vormen, en kippengaas en fijner draad voor de details.
Het knippen van complexe ontwerpen wordt alleen beperkt door het geduld en de fantasie van de tuinier. Voor ingewikkelde vormen is een combinatie nodig van knippen en intensief leiden, soms kost dit enige jaren. Maar het is bijzonder dankbaar om de definitieve figuur geleidelijk te zien groeien en vorm krijgen. Grillige figuren hebben een stevig raamwerk nodig dat dienst doet als richtlijn om te leiden en aan te binden, als mal voor het knippen en als steun voor het voltooide figuur. Neem sterk materiaal als ijzeren spijlen of zwaar verzinkt ijzerdraad om een 'skelet' te vormen, en kippengaas en fijner draad voor de details.
Veranker het raamwerk voor de vrijstaande figuren of figuren op een haag stevig in de grond. Gebruik voor het aanbinden geteerd zacht touw dat op den duur wegrot. Neem geen ijzerdraad om aan te binden, want dit kan in omvang toenemende takken afknellen. Gebruik voor complex knipwerk de punten van de heggenschaar, de snoeischaar of een met een hand te bedienen trimschaar. Of je nu vanaf het begin begint of bezig gaat met de bovenkant van een haag, de te leiden scheuten moeten jong en buigzaam genoeg zijn in rond de draadvorm te wikkelen. Bind ze tijdens het groeiseizoen geregeld aan en controleer de bevestigingen van de vorige keer om te zien of ze nergens langs wrijven of scheuten de gewenste lengte hebben, top je ze om vertakking te stimuleren.
|
Gebruik de resulterende zijscheuten om het figuur op te vullen. Kies bij voorkeur alleen goed geplaatste jonge scheuten voor dit opvullen en knip of wrijf de overige in een vroeg stadium weg. Laat je ze uitgroeien, dan moet je ze misschien later wegsnoeien; ze kunnen dan gaten achterlaten.
Decoratieve Stengeleffecten
Een bol op stam, bijvoorbeeld van Buxus, Laurier of Ficus benjamina, wordt met een aparte aanpak van de stam nog mooier. Zo geef je een nieuwe demensie aan formele bladtuilen. Mooie vormen, zoals de gedraaide en gevlochten stengels zijn met simpele technieken gemakkelijk te realiseren bij soepele jonge stengels. Voor een gedraaide stengel leidt je één of twee jonge scheuten rond een stevige ronde stok.
Decoratieve Stengeleffecten
Een bol op stam, bijvoorbeeld van Buxus, Laurier of Ficus benjamina, wordt met een aparte aanpak van de stam nog mooier. Zo geef je een nieuwe demensie aan formele bladtuilen. Mooie vormen, zoals de gedraaide en gevlochten stengels zijn met simpele technieken gemakkelijk te realiseren bij soepele jonge stengels. Voor een gedraaide stengel leidt je één of twee jonge scheuten rond een stevige ronde stok.
Gevlochten stengels maak je door drie stengels samen te vlechten. Op den duur zullen ze een sterke, natuurlijke ent vormen en groeien ze samen op de plaatsen waar ze elkaar raken; ze hebben de steun van een stevige stok nodig tot de stengels voldoende zijn verhout om hun eigen gewicht te dragen.
ONDERHOUD VAN FIGUURSNOEIWERK Wanneer een figuur voltooid is, zal het in het groeiseizoen vaak geknipt moeten worden. De tijd tussen twee knipbeurten hangt af van de groeisnelheid en de groeikracht van het soort. Een ingewikkeld geometrisch ontwerp in Buxus moet je misschien om de vier tot zes weken snoeien. Knip zodra de nieuwe scheuten ongelijk beginnen te worden. Hoeft het figuur niet het hele jaar door perfect te ogen, dan zijn twee snoeibeurten in het groeiseizoen doorgaans voldoende om het effect te handhaven, afhankelijk van de plant. Zo hoef je een Taxus slechts eens per jaar te snoeien, Buxus ( afhankelijk van het cultivar ) tweemaal en Lonicera nitida driemaal. Snoei planten op het goede tijdstip. |
Knip heesters niet meer na het begin van de herfst, omdat de daaruit voortvloeiende jonge scheuten niet voldoende zullen rijpen om lage temperaturen te weerstaan. In warme klimaten, waar de groei bijna onophoudelijk doorgaat, hebben de planten het hele jaar door snoei nodig. Wieden, water geven en mulchen zijn belangrijk om figuursnoeiwerk in goede conditie te houden. Omdat er zo intensief wordt gesnoeid is het van belang in het groeiseizoen twee of drie keer een uitgebalanceerde kunstmest toe te dienen om een krachtige hergroei te bevorderen. In streken waar het geregeld sneeuwt, dek je de gesnoeide figuren in de winter af met netten, om te voorkomen dat ze openbuigen en dat de takken breken onder het gewicht van de sneeuw. Veeg de sneeuw van alle horizontale vlakken om de plant te ontlasten.
Verjongingssnoei
De meeste problemen zijn te voorkomen door de planten regelmatig te knippen, bemesten, mulchen en bewateren. Mocht verjongingssnoei echter nodig zijn, dan zal die alleen lukken bij soorten die weer vlot uitlopen vanuit het oude hout, zoals bij de Buxus. Figuur snoeivormen die één of twee jaar niet zijn bijgeknipt, krijgen normaliter met een geregelde snoei hun vorm binnen een seizoen terug. Van figuren die enige jaren verwaarloosd zijn, is de vorm wellicht helemaal verloren gegaan.
Verjongingssnoei
De meeste problemen zijn te voorkomen door de planten regelmatig te knippen, bemesten, mulchen en bewateren. Mocht verjongingssnoei echter nodig zijn, dan zal die alleen lukken bij soorten die weer vlot uitlopen vanuit het oude hout, zoals bij de Buxus. Figuur snoeivormen die één of twee jaar niet zijn bijgeknipt, krijgen normaliter met een geregelde snoei hun vorm binnen een seizoen terug. Van figuren die enige jaren verwaarloosd zijn, is de vorm wellicht helemaal verloren gegaan.
Snoei het eerste voorjaar sterk om de belijning te herstellen en knip de volgende twee of drie seizoenen nauwkeuriger om het dichte oppervlak te herstellen. Ondersteun het herstel door te bemesten met een uitgebalanceerd kunstmest en grondig water te geven.
Beschadigde Figuren Als een harttak, een deel ervan of een tak is beschadigd of gebroken, knip je het netjes af met de snoeischaar. Het is misschien mogelijk scheuten in de buurt zo te leiden en aan te binden dat ze het gat verbergen. Is de schade te ernstig en het gesnoeide figuur verminkt, dan kan het een paar jaar duren voor het voldoende is aangegroeid om de schade te herstellen. Dan is het misschien mogelijk een nieuw ontwerp te maken van het restant van het oude figuur, vooral bij abstracte ontwerpen, waardoor je het probleem van gaten in het originele figuur vermijdt. Het blad van bepaalde groenblijvers kan in strenge winters bevriezen of afsterven. De nieuwe groei in het voorjaar verbergt de schade gewoonlijk, maar knip lelijke plekken weg, volg zo precies mogelijk de omtrek van het figuur. |
Soms ontstaan er geen nieuwe scheuten die het gat kunnen overgroeien. Controleer bij slechte of trage groei of er sprake is van plagen of ziekten en treed daar zo nodig tegen op. Controleer ook of schade aan het wortelgestel veroorzaakt wordt door slechte drainage of andere ongunstige omstandigheden.