Menu
Gewasbescherming 3
Problemen Herkennen
1. Verrotte Bloemknoppen Vaak is in een eerdere fase van de bloemontwikkeling een plaagdier of ziekte aanwezig geweest, waardoor het weefsel binnenin is afgestorven voordat zich symptomen voordeden. 2. Aantastingen Door Insecten Sapzuigende insecten bevinden zich vaak aan de scheuttoppen. 3. Meeldauw Meeldauw leeft in de bladeren en jonge scheuten, maar tast vaak de hele plant aan. 4. Schimmel Sommige bodemschimmels die de planten aantasten, leven in het weefsel tussen het hout en de schors. 5. Aangevreten Bloemen Sommige insecten hebben een zwak monddeel en kunnen zich alleen voeden met het zachte plantenweefsel dat ze kunnen vinden. 6. Verkleurd Blad Verkleuringe is een aanwijzing voor een probleem in een ander deel van de plant, zoals de wortels. |
7. Verrot Fruit
Een infectie of oude wond wordt soms pas zichtbaar als het fruit rijp en zachter wordt,
waardoor de verspreiding van de ziekte sneller gaat.
8. Aangevreten Blad
De grote populatie van plaagdieren met een sterk monddeel kan hele planten van het loof ontdoen.
9. Roest En Vlekken
Deze problemen hebben meestal effect op de hele plant.
10. Kanker
De open wonden veroorzaken vochtverlies en zijn ook potentiële bronnen voor verdere infectie of aantasting door plaagdieren.
11. Aangevreten Wortels
Sommige plaagdieren verblijven minstens een deel van hun leven in de bodem en eten vaak van de plantenwortels.
12. Verwelkt Blad
Verwelkte bladeren kunnen het directe gevolg zijn van een aantasting of een aanwijzing dat er ergens anders in de plant iets mis is.
Plantproblemen :
Bladeren
De problemen die bladeren treffen kunnen vele oorzaken hebben, maar één ding hebben ze gemeen : ze bederven het uiterlijk van de plant die je probeert op te kweken. In sommige gevallen kan de schade aan de bladeren een vroege indicatie zijn van een potentieel gevaarlijk probleem dat je onmiddellijke aandacht behoeft voordat je hele plant wordt aangetast. Als de oorzaak een of ander levend wezen is, is het de eerste taak te bepalen om welk dier(tje) het gaat. Dit geeft je een aanwijzing over de levenscyclus van het plaagdier en wanneer je alert moet zijn op de activiteit. De snelheid waarmee je moet ingrijpen varieert ok per plaagdier omdat sommige plaagdieren, zoals rupsen van het koolwitje, zeer snel veel schade kunnen aanrichten. Als je chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt, geef dan meer dan één behandeling om er zeker van te zijn dat je niet alleen de eerste generatie heeft aangepakt, maar ook de volgende, die eerder nog in het stadium van eitjes kan hebben verkeerd.
Een infectie of oude wond wordt soms pas zichtbaar als het fruit rijp en zachter wordt,
waardoor de verspreiding van de ziekte sneller gaat.
8. Aangevreten Blad
De grote populatie van plaagdieren met een sterk monddeel kan hele planten van het loof ontdoen.
9. Roest En Vlekken
Deze problemen hebben meestal effect op de hele plant.
10. Kanker
De open wonden veroorzaken vochtverlies en zijn ook potentiële bronnen voor verdere infectie of aantasting door plaagdieren.
11. Aangevreten Wortels
Sommige plaagdieren verblijven minstens een deel van hun leven in de bodem en eten vaak van de plantenwortels.
12. Verwelkt Blad
Verwelkte bladeren kunnen het directe gevolg zijn van een aantasting of een aanwijzing dat er ergens anders in de plant iets mis is.
Plantproblemen :
Bladeren
De problemen die bladeren treffen kunnen vele oorzaken hebben, maar één ding hebben ze gemeen : ze bederven het uiterlijk van de plant die je probeert op te kweken. In sommige gevallen kan de schade aan de bladeren een vroege indicatie zijn van een potentieel gevaarlijk probleem dat je onmiddellijke aandacht behoeft voordat je hele plant wordt aangetast. Als de oorzaak een of ander levend wezen is, is het de eerste taak te bepalen om welk dier(tje) het gaat. Dit geeft je een aanwijzing over de levenscyclus van het plaagdier en wanneer je alert moet zijn op de activiteit. De snelheid waarmee je moet ingrijpen varieert ok per plaagdier omdat sommige plaagdieren, zoals rupsen van het koolwitje, zeer snel veel schade kunnen aanrichten. Als je chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt, geef dan meer dan één behandeling om er zeker van te zijn dat je niet alleen de eerste generatie heeft aangepakt, maar ook de volgende, die eerder nog in het stadium van eitjes kan hebben verkeerd.
Er zijn twee vormen van chemische bestrijding :
- contactinsecticiden doden het plaagdier waarmee ze in aanraking komen, dus moeten ze grondig worden aangebracht op de boven- en onderzijde van het blad en op de stengels in de buurt - systemische insecticiden worden door de plant opgenomen en door het sap getransporteerd, dus treffen ze de plaag- dieren die het sap zuigen; de effectiviteit van het middel dat je aanbrengt wordt vergroot en zolang de formulering werkzaam blijft, doodt het elk plaagdier, zelfs de exemplaren met een uitwendige beschermlaag, zoals schildluizen. Controleer altijd of het middel dat je gebruikt geschikt is voor de plant die je wilt behandelen ! |
Sommige insecten. zoals luizen, tasten allerlei planten aan, terwijl andere kieskeuriger zijn. De salomonszegelbladwesp tast bijvoorbeeld alleen de leden van het plantengeslacht Polygonatum aan. Dus als een van deze planten wordt getroffen, weet je precies welke andere ook moeten worden behandeld. Veel schimmel-, rot-, en schurftziekten zijn afhankelijk van bepaalde weers-omstandigheden. Kennis over ziekte en de omstandigheden waar ze onder gedijt, betekent dat je weet wanneer de ziekte kan uitbreken. Je kunt dan snel ingrijpen voordat de ziekte te veel schade kan aanrichten. Net als plaagdieren zijn veel ziekten waardplant specifiek, dus als je bijvoorbeeld rozen kweekt, krijg je te maken met problemen als rozenroest en kun je de plant regelmatig controleren op ziekteverschijnselen. Snel en accuraat handelen kan voor de plant het verschil tussen leven en dood betekenen.
Bloemen & Vruchten
Al die onwelkome zaken waardoor de bloemen en vruchten van je planten beschadigd raken, hebben een diepgaand en zichtbaar effect, voornamelijk omdat ze het 'eindproduct' van je inspanningen verwoesten. Een aangetaste bloem is lelijk en ze niet op de juiste manier zaad, zodat je oogst het volgend jaar kleiner is. Geïnfecteerd fruit kan onrijp blijven en als het wel rijp wordt, zou het oneetbaar kunnen zijn. Het zal snel verrotten en kan de infectie verspreiden naar de rest van de plant of de vruchten waarmee het wordt bewaard. |
Allerlei dieren eten van blad- en bloemknoppen, die zacht en sappig weefsel hebben. Ze variëren van vogels, zoals de goudvink, tot insecten en mijten. De bloesem van bomen trekt diverse insecten aan die eitjes leggen op de ontwikkelende vruchtjes en ze beschadigen. De schade kan lelijk zijn maar ook zeer gevaarlijk voor de gezondheid van de plant. Soms zul je de schade moeten afwegen tegen mogelijke voordelen. De oorwurm bijvoorbeeld, knabbelt aan bloemblaadjes die daardoor gerafelde randjes krijgen, maar hij eet ook luizen. Bij diverse problemen die bloemen en vruchten treffen, speelt de omgeving een rol. Teveel of te weinig water beïnvloedt hun ontwikkeling en een mineraalgebrek kan misvormingen veroorzaken. Veel van deze pro-blemen kunnen worden voorkomen of gecorrigeerd door regelmatig water en mest te geven, door te zorgen voor een goede hygiëne ( waardoor plaagdieren geen schuilplaatsen tussen plant-afval kunnen vinden ) en, in het geval van groenten, door wisselteelt toe te passen, zodat de ene oogst de andere niet aantast. Het weer speelt ook een rol bij rot en schimmelvorming. Diverse schimmels ontwikkelen zich goed onder vochtige omstandigheden en je zult merken dat jou problemen in een warme, natte zomer groter worden. Als je een probleem vroegtijdig ontdekt, kun je het bestrijden voordat het te groot wordt. Geïnfecteerde groentegewassen kunnen worden weggehaald en verbrand, maar een sierheester moet ter plekke worden behandeld. De schade aan een rhododendron met de symptomen van bloemknoprot ( ongeopende dode bloemknoppen die bedekt zijn met een zwarte schimmellaag ) is vermoedelijk veroorzaakt door een eerdere, onop-gemerkte gebleven aantasting door de rododendroncicade, die de sporen met zich meedraagt als het van plant naar plant vliegt. In dit geval moet je al uw rhododendrons bespuiten, niet alleen de exemplaren die de ziekteverschijnselen vertonen, omdat ze waarschijnlijk allemaal het slachtoffer van de eerdere insectenaanval zijn. Ondanks je oplettendheid zijn er helaas problemen die onzichtbaar blijven tot je in de vrucht bijt en aangetast vruchtvlees of een made aantreft. Het bevestigen van lijmbanden rond de boomstammen en het uit voorzorg bespuiten van de planten tijdens de vruchtzetting, als ze kwetsbaar zijn, kunnen helpen. Koop nieuwe bomen alleen bij een goede leverancier en kies resistente variëteiten.
Stengels, Takken & Stammen
Schade aan stengels levert het meeste directe gevaar op voor de plant en kan diverse oorzaken hebben. Sap, het 'levensbloed' van de plant, wordt getransporteerd binnen de hoofdstengel, die ook de ondersteuning vormt voor de groeiwijzen er boven. Als de stam wordt aangetast en verzwakt raakt, kan de plant niet eerder goed functioneren tot het de schade heeft hersteld. Als de schade te ernstig is, sterft de plant. De ernstige situatie ontstaat als de hele stam door de aantasting ontschorst of 'geringd' raakt, want hierdoor wordt de sapstroom onderbroken. In dit geval kun je het beste de stam onder de beschadiging afzagen zodat bladknoppen op het gezonde deel kunnen uitlopen. |
In dit hoofdstuk zijn ook bollen opgenomen, omdat een echte bol, zoals de narcis, in botanisch opzicht een gecomprimeerde stam is, omringd door gemodificeerde bladeren. Behalve als je regelmatig de bollen in je tuin opgraaft, zullen aantastingen onzichtbaar blijven tot je vervormingen of beschadigde bloemen bespeurt. Dan is het belangrijk de oorzaak te bepalen en die aan te pakken of de geïnfecteerde bollen op te graven en te verwijderen voordat de aantasting uitbreidt. Andere infecties, zoals loodglans bij pruimen, kunnen in de plant verborgen zitten, zodat de symptomen die je ziet het gevolg van de infectie en niet de aantasting zijn. In dit geval worden de eerste tekenen zichtbaar op de wortels, maar zit de infectie in de stam.
Grotere dieren kunnen je planten in korte tijd aanzienlijk schade berokkenen. Herten zullen in je tuin de meeste niet houtachtige ( maar bij slecht weer ook de houtachtige ) planten aanvreten, waardoor op de planten gerafelde, gescheurde wonden achterblijven, want herten hebben geen voortanden in hun bovenkaak en eten door te grijpen en te trekken. Konijnen zijn iets kieskeuri-ger maar net zo verwoestend, vooral je groenten teelt. Ze schijnen zelfs de smaak van appels van laagstammige bomen te prefereren boven die van hun hogere tegenpolen. Sommige kleinere plaagdieren, zoals schildluizen, zijn goed gecamoufleerd. Ze vallen weg tegen de plantenstengel en hun aanwezigheid wordt alleen van dichtbij opgemerkt. Verwelkte bladeren en een 'gebrek aan groeikracht' van een of meerdere plantenscheuten zullen je gewoonlijk argwanend genoeg maken om te gaan kijken. Wolluizen en appelbloedluizen zijn veel gemakkelijker te zien doordat ze bedekt zijn met een witte pluislaag, maar deze dient voor het plaagdier ook als bescherming en is maar moeilijk binnen te dringen met bestrijdingsmiddelen. Tegen deze insecten werkt een systemisch insecticide, dat het plaagdier aantast als het het plantensap zuigt, effectiever. Net als bij andere aantastingen zijn kennis van je planten en alertheid op enige verandering in groei of kleur belangrijk. Hoe sneller je het probleem ontdekt, des te groter zijn je kansen de plant te redden.
Grotere dieren kunnen je planten in korte tijd aanzienlijk schade berokkenen. Herten zullen in je tuin de meeste niet houtachtige ( maar bij slecht weer ook de houtachtige ) planten aanvreten, waardoor op de planten gerafelde, gescheurde wonden achterblijven, want herten hebben geen voortanden in hun bovenkaak en eten door te grijpen en te trekken. Konijnen zijn iets kieskeuri-ger maar net zo verwoestend, vooral je groenten teelt. Ze schijnen zelfs de smaak van appels van laagstammige bomen te prefereren boven die van hun hogere tegenpolen. Sommige kleinere plaagdieren, zoals schildluizen, zijn goed gecamoufleerd. Ze vallen weg tegen de plantenstengel en hun aanwezigheid wordt alleen van dichtbij opgemerkt. Verwelkte bladeren en een 'gebrek aan groeikracht' van een of meerdere plantenscheuten zullen je gewoonlijk argwanend genoeg maken om te gaan kijken. Wolluizen en appelbloedluizen zijn veel gemakkelijker te zien doordat ze bedekt zijn met een witte pluislaag, maar deze dient voor het plaagdier ook als bescherming en is maar moeilijk binnen te dringen met bestrijdingsmiddelen. Tegen deze insecten werkt een systemisch insecticide, dat het plaagdier aantast als het het plantensap zuigt, effectiever. Net als bij andere aantastingen zijn kennis van je planten en alertheid op enige verandering in groei of kleur belangrijk. Hoe sneller je het probleem ontdekt, des te groter zijn je kansen de plant te redden.
Wortels
De enige grote moeilijkheid bij aantasting van plantenwortels is dat je vaak pas wat er aan de hand is als het te laat is. Niemand graaft geregeld zijn planten op om een gezondheidscontrole uit te voeren, dus als er niets is wat je wantrouwig maakt, heeft de aantasting zich al uitgebreid voordat je realiseert dat er iets aan de hand is. De aantasting kan diverse oorzaken hebben. Ze kan worden veroorzaakt door een plaagdier dat aan de wortels knaagt of zuigt, of er gangetjes in graaft, zodat de plant het contact met de omringende grond verliest. De oorzaak kan ook liggen bij een schimmel- of bacterieziekte die de plant vanuit de grond is binnengedrongen, waardoor het langzaam verwelkt en sterft. Wat de oorzaak van de aantasting ook is, de plant zal er waarschijnlijk door verzwakt raken en er open wonden aan overhouden, die aantastingen door secundaire infecties bevorderen. |
Deze zijn vrijwel altijd aanwezig in de grond, maar blijven onschadelijk tot ze vrije toegang tot het plantensysteem krijgen. Bij een bovengrondse aantasting zul je symptomen zoals aangevreten of verkleurde bladeren, groepen insecten of vervormde groei zien die je bijtijds waarschuwen dat er actie moet worden ondernomen. Meestal zijn de verwelking en de dood van de plant de eerste zaken die je van een wortelaantasting merkt. Hierbij loont het echt jouw planten te kennen, zodat het je opvalt als er iets aan de hand is. Bleek, dof loof en kleine bloemen of bladknoppen die afvallen voordat ze opengaan, kunnen aanduidingen zijn dat er iets niet in orde is. Een gebrek aan groeikracht is vaak zo'n sterke aanwijzing dat je zou moeten onderzoeken of er ondergronds iets gaande is. Als de plant gezond en infectievrij is, kan het worden verplant, bewaterd en bemest, en het ergste dat het kan gebeuren is een stagnerende groei. Maar als het geïnfecteerd is, moet het worden behandeld en hoogst waarschijnlijk geïsoleerd tot je het probleem hebt aangepakt. Een gezonde plant kan aantasting door een plaagdier of ziekte veel beter afweren dan een plant die om andere redenen problemen heeft. Daarom is het altijd belangrijk goede tuintechnieken toe te passen. Geef je planten regelmatig water en mest, onderzoek ze geregeld en ruim afval op. Verwijder eventueel afval voordat het ongedierte kan aantrekken. Gebruik schone, steriele compost voor het opkweken van zaailingen en stekjes / klonen en zet deze in zaaibakken of potjes die grondig zijn schoon gemaakt met een reinigingsmiddel. Koop nieuwe planten bij een gerenommeerde leverancier en als je op de hoogte bent van een eerder probleem, zoek dan een resistente cultivars, want het aanbod breidt voortdurende uit. Het allerbelangrijkste is echter dat je een aantasting leert herkennen, waarna je de plant zo snel mogelijk kunt behandelen. Hoe sneller je dat doet, hoe groter de kans dat je de plant redt.
De Hele Plant
Vrijwel elke aantasting heeft effect op de algemene gezondheid en het welzijn van de plant, omdat die ervoor zorgt dat de plant niet langer ( voldoende ) voeding kan maken, waardoor de bloem- en vruchtzetting worden beïnvloed. Sommige problemen resulteren in de dood van de plant als ze zo groot worden dat het niet meer te genezen is, als de verstoring de plant zodanig verzwakt dat er geen 'weg terug' meer is. Virussen kunnen het hele cel systeem binnendringen, ongeacht of ze de plant oorspronkelijk via de wortels zijn binnengekomen. Een aantasting van de wortels kan uiteindelijk leiden tot de dood van de plant. Sommige problemen tasten echter letterlijk in een keer de hele plant aan. Vele daarvan worden veroorzaakt door tekorten in de omgeving waarin de plant groeit, zoals de tuinaarde of compost. Je kunt waardevolle tijd verliezen door naar een plaagdier of wond te zoeken via welke een ziekte is binnengedrongen als je geen rekening houdt met bijvoorbeeld een voedingstekort. Een van de meest voorkomende problemen, calciumchlorose, ontstaat als je probeert zuur minnende planten te kweken in basische grond. Als je van tevoren investeert in een klein ph-testsetje, kun je er achter komen of de planten die je wilt kopen in je grond zullen gedijen. Als jouw grond helemaal verkeerd is, kun je de planten altijd in potten kweken, waarin je de omstandigheden kunt beïnvloeden ( heeft je tuin bijvoorbeeld zeer basische grond, dan kun je in potten heidecompost gebruiken als je azalea's wilt kweken. Een mineraaltekort is betrekkelijk eenvoudig te verhelpen en kan worden voorkomen als je de planten regelmatig bemest met kunstmest die zowel sporenelementen als de belangrijkste voedingsstoffen bevat.
De Hele Plant
Vrijwel elke aantasting heeft effect op de algemene gezondheid en het welzijn van de plant, omdat die ervoor zorgt dat de plant niet langer ( voldoende ) voeding kan maken, waardoor de bloem- en vruchtzetting worden beïnvloed. Sommige problemen resulteren in de dood van de plant als ze zo groot worden dat het niet meer te genezen is, als de verstoring de plant zodanig verzwakt dat er geen 'weg terug' meer is. Virussen kunnen het hele cel systeem binnendringen, ongeacht of ze de plant oorspronkelijk via de wortels zijn binnengekomen. Een aantasting van de wortels kan uiteindelijk leiden tot de dood van de plant. Sommige problemen tasten echter letterlijk in een keer de hele plant aan. Vele daarvan worden veroorzaakt door tekorten in de omgeving waarin de plant groeit, zoals de tuinaarde of compost. Je kunt waardevolle tijd verliezen door naar een plaagdier of wond te zoeken via welke een ziekte is binnengedrongen als je geen rekening houdt met bijvoorbeeld een voedingstekort. Een van de meest voorkomende problemen, calciumchlorose, ontstaat als je probeert zuur minnende planten te kweken in basische grond. Als je van tevoren investeert in een klein ph-testsetje, kun je er achter komen of de planten die je wilt kopen in je grond zullen gedijen. Als jouw grond helemaal verkeerd is, kun je de planten altijd in potten kweken, waarin je de omstandigheden kunt beïnvloeden ( heeft je tuin bijvoorbeeld zeer basische grond, dan kun je in potten heidecompost gebruiken als je azalea's wilt kweken. Een mineraaltekort is betrekkelijk eenvoudig te verhelpen en kan worden voorkomen als je de planten regelmatig bemest met kunstmest die zowel sporenelementen als de belangrijkste voedingsstoffen bevat.
Veel ziekten die de hele plant beïnvloeden, hebben de vervelende eigenschap in de grond te blijven tot enkele jaren nadat de oorspronkelijke waardplant is gestorven en het is beter de plant niet te vervangen door dezelfde soort, in geval niet op dezelfde plaats.
Een van de bekendste ziekten is rozenmoeheid ( een specifieke vorm van perceelmoeheid ), die wordt veroorzaakt door het weghalen van een grote, gewortelde plant. Rond de plantenwortels heeft zich een kolonie bacteriën en schimmels gevormd, die met en van de roos leven en de voedingsstoffen in de grond afbreken zodat de roos zich ermee kan voeden. De kolonie groeit met de roos mee maar zal het kleine wortelsysteem van een nieuwe plant overweldigen en doden. Een probleem zoals clematis verwelkingsziekte kan de hele plant, die zwart wordt en afsterft, lijken te doden, maar wees niet te haastig met het opgraven en weggooien van de plant, want soms herstelt het zich via scheuten die van onder de grond opkomen. Andere problemen, zoals het zwarte bessen brandnetelvirus, zijn echter fataal, onbehandelbaar en, het ergste van alles, hoogst besmettelijk. Planten met deze symptomen moeten snel worden uitgegraven en verbrand. Zaden & Zaailingen Zaden vormen het perfecte pakketje voor nieuw plantenleven. Elk zaadje bevat het genetische materiaal dat uiteindelijk de plant wordt en voedingsstoffen om die plant te onderhouden tot het zelf voeding aanmaakt via nieuwe wortels en scheuten. Deze voedingsstoffen worden opgeslagen als zetmeel, dat voor veel dieren en organismen aantrekkelijk is als voedsel. |
Vogels, eekhoorns en kleine zoogdieren graven het zaad op om te eten, maar door extra te zaaien en er een net over te spannen, kun je gewoonlijk genoeg opkweken voor je behoefte. Veel van deze dieren tasten ook ontwikkelde zaden aan als ze nog aan de plant zitten, wat je jouw gewas kost. Sommige plaagdieren lijken precies te weten wanneer het zaad volledig rijp is. Insecten vormen een groter probleem omdat ze moeilijker te zien zijn. Ze kunnen zich makkelijk in de ontwikkelde zaden ingraven en die verwoesten voordat je zich realiseert dat ze er zijn. Het eerste dat je van hun aanwezigheid merkt is het gat dat in de geoogste zaden zit of het feit dat gezaaide zaden niet ontkiemen. Nieuwe planten opkweken uit zaad is een van de meest bevredigende onderdelen van tuinieren, dus is het teleurstellend als er iets misgaat ( de ontkieming kan niet op gang komen of de zaailingen zijn misvormd ). Elk zaadje kan zijn plant onderhouden tot het wortels en een scheut heeft, maar als het zaadje is aangetast tijdens zijn vorming of opslag, loopt de zaailing onmiddellijk achterstand op.
De voedingsreserve kan op zijn voordat het plantje zelfvoorzienend is of de aantasting veroorzaakt celvervorming tijdens de groei van de zaailing. Bodemschimmels zijn in dit geval vaak de hoofdschuldige, dus is het essentieel dat je bij het opkweken van zaailingen de omgeving zo schoon mogelijk houdt. Gebruik verse compost en was de potten voor gebruik, vooral als je al eerder een groep zaailingen heeft verloren aan een schimmelziekte, zoals kiemplantenziekte ( waarbij zaailingen omvallen en sterven ). Stoornissen zijn minder voorspelbaar dan duidelijke aantastingen door plaagdieren, maar in deze fase worden planten daar minder door getroffen. Kiemrust van zaad maakt de ontkieming, als die plaatsvindt, des te bevredigender. Bij winterharde heesters en bomen wordt kiemrust doorbroken door ervoor te zorgen dat de zaden dezelfde omstandigheden doormaken als in de natuur, zoals een koude winter.
|
Je kunt dit simuleren door de zaden in een plastic zak te mengen met een beetje vochtig zand ( om te voorkomen dat ze uitdrogen ) en die circa zes weken in je koelkast te leggen. Andere zaden moeten voor het zaaien worden geweekt om de schil zachter te maken en moeilijke soorten kunnen verschillende vormen van kiemrust kennen, die alle moeten worden overwonnen voordat de zaden kunnen ontkiemen. Sommige ontkiemen pas na twee winters, dus wees geduldig in plaats van ze gewoon weg te gooien.
© ® MM20121970/12112023.1143 ™
© ® MM20121970/12112023.1143 ™